เกลียว (Thread)

มารู้จักเกลียวแบบต่างๆกันดีกว่า

 

สวัสดีครับ หลายๆท่านคงมีความสงสัยเกี่ยวกับเกลียวกันมาเยอะ วันนี้ผมมีเรื่องเกลียวมาฝากครับ

มาตรฐานเกลียวทั่วโลกที่ใช้กัน จะแบ่งเป็นสองค่าย คือ มาตรฐานอเมริกา และมาตรฐานทางยุโรปและเอเชีย ซึ่งจะแบ่งชนิดและประเภทได้ดังนี้

1.เกลียว NPT (National Pipe Thread Taper) (เกลียวสโลพ) เป็นเกลียวมาตรฐานอเมริกา ชื่อรุ่น เช่น ½” NPT

2.เกลียว BSP,BSPP (British Standard Pipe-Parallel) (Straight) (เกลียวตรง) เป็นเกลียวมาตรฐานของอังกฤษ ชื่อรุ่นเช่น G ¾”

3.เกลียว BSPT (British Standard Pipe-Taper) (เกลียวสโลพ) เป็นเกลียวมาตรฐานอังกฤษ ชื่อรุ่นเช่น R ¼”

4.เกลียว PF (JIS Standard Pipe) (Parallel) เป็นเกลียวตรง มาตรฐานญี่ปุ่น ชื่อรุ่นเช่น ½”PF

5.เกลียว PT (JIS Standard Pipe) (Taper) เป็นเกลียวสโลพ มาตรฐานญี่ปุ่น ชื่อรุ่นเช่น ¼”PT

6.เกลียว BSW (British Standard Whitworth) เป็นเกลียวมาตรฐานอังกฤษอีกเหมือนกัน ชื่อรุ่นเช่น ¼ “BSW

7.เกลียว ISO METRIC เป็นเกลียวมาตรฐานระบบISO (สากล) ชื่อรุ่นเช่น M12

เป็นไงบ้างครับ แค่เริ่มก็งงซะแล้ว ทำไมมีหลากหลายจัง มาดูกันว่า แต่ละชนิดต่างกันยังไง

แต่ละประเทศโดยเฉพาะประเทศมหาอำนาจ เช่น อเมริกา อังกฤษ เยอรมัน และญี่ปุ่น ก็อยากมีมาตรฐานเป็นของตนเอง ต้นกำเนิดมาตรฐานของเกลียวนั้น มาจากประเทศอังกฤษ ซึ่งทางอเมริกาก็ได้ไปเลียนแบบมา (หรือเปล่า?) แต่ปรับเปลี่ยนลักษณะอยู่จุดเดียว นั้นก็คือ “มุมองศาเกลียว” ของอังกฤษ (BSP,BSPT) มุมองศาเกลียวอยู่ที่55 องศา ของอเมริกา (NPT) มุมอยู่ที่ 60 องศา ส่วนเกลียวญี่ปุ่น (PT,PF) copyมาจากอังกฤษทุกอย่าง จึงเหมือนกันหมด ต่างกันแค่ชื่อเรียกเท่านั้น และอังกฤษก็ยังมีมาตรฐานเกลียวอีก 1 มาตรฐาน นั้นก็คือเกลียว Whitworth (BSW) ซึ่งมุมองศาเกลียวอยู่ที่ 55 องศาเหมือนกัน แต่ต่างกันที่ขนาดความโตเกลียว และยังมีเกลียว ISO METRIC (M) มุมองศาเกลียวอยู่ที่ 60 องศา แต่มีวิธีการวัดและบอกขนาดไม่เหมือนกัน ความแตกต่างของเกลียวนั้น เราใช้องศาเกลียว และขนาดความโตเป็นตัวชี้วัดบางคนยังนึกภาพไม่ออก เรามาดูรูปองศาเกลียวกันดีกว่า ด้านล่างเลยครับ

 

องศาเกลียว ISO METRIC

องศาเกลียวBSP,PF,BSW

องศาเกลียว BSPT,PT

 

องศาเกลียว NPT

 

 

เอารูปหวีเกลียวมาให้ดูกันครับ

อันนี้ไม่ใช่ครับ อิอิ!!

 

ต้องเป็นอันนี้ครับ

 

วิธีการวัดก็ง่ายๆครับ ข้อแรก นำแวอร์เนียมาวัดขนาดคความโตของเกลียวที่ต้องการหาขนาด โดยการวัดคร่อมไปที่ตัวเกลียว หน่วยเป็นmm
ข้อสอง เอาเจ้าหวีเกลียวตัวนี้สับไปที่ร่องเกลียว แล้วสามารถที่จะลงได้พอดี ก็นำเอาเบอร์หวีเกลียวไปเทียบกับตาราง ก็จะได้ขนาดออกมาลืมไปอย่างขนาดของเกลียวที่ใช้กันหน่วยจะโตกว่าปกติ ซึ่งคนต้นคิดก็สรรหามาให้งง

ตัวอย่างครับ 1นี้ว=25.4 mm แต่ถ้าเป็นขนาดเกลียว1นิ้วจะได้ประมาณ 33.24 mm ยกเว้นเกลียว BSW, ISO METRIC ที่วัดขนาดออกมา จะเท่ากับหน่วยจริงๆ เช่น 1/4BSW จะเท่ากับ 6.35mm ( 1 นิ้วมี 8 หุน ¼ จะเท่ากับ 2 หุน )

ต่อเรื่องเกลียวอีกนิดนะครับ ผมจะแนะนำศัพท์ช่างที่พูดๆกันทั่วไปครับ คำแรกคือ เกลียวแป๊ป PT, PF, BSP, BSPT, NPT
คำว่าแป็บมาจากภาษาอังกฤษคำว่า Pipe อ่านว่าไพพ์ คนไทยพูดต่อๆกันมาเรียกกันว่าแป็ป แต่บางคนก็เรียกเกลียวหุน ซึ่งหน่วยจะเป็นดังนี้ 1 นิ้วมี 8 หุน
1 หุนจะเท่ากับ 1/8 เวลาเขียนจะเป็นเศษส่วนครับ 2 หุน = 2/8 หรือ 1/4 ,3 หุน = 3/8 ,4หุน = 4/8 หรือ 1/2 เป็นต้น คำต่อมาคือคำว่าเกลียวมิล ใช้เรียกเกลียว ISO METRIC พวกเกลียว M6 M8 M16 เป็นต้น

 

เกลียว NPT และ BSP

เกลียว NPT (National Pipe Thread Taper) 
ลักษณะเกลียวจะสโลปลงไปด้านปลายท่อ มาตรฐานอเมริกา มุมองศาเกลียว 60  หรือในประเทศไทยเป็นเกลียวของท่อไฟฟ้า
เกลียว BSP (British Standard Pipe)
ลักษณะเป็นเกลียวตรง มาตรฐานอังกฤษ มุมองศาเกลียว 55 หรือในประเทศไทยเป็นเกลียวท่อน้ำประปา
เกลียว BSPP (British Standard Pipe Parallel)
เป็นเกลียวตรง และที่ male และ female จะมีบ่า ( seat ) ทำมุม 30 องศาและมีมุมที่ยอดเกลียว 55 องศา
เกลียว BSPT (British Standard Pipe Tapered)

Male stud ของ BSPT สามารถใช้ร่วมกับ Female ได้ทั้ง BSPP และ BSPT

บทความเรื่อง  ค่า pH คืออะไร ?

รูปด้านล่างนี้บอลวาล์ว 1/4 เกลียว BSP ต่อกับ ข้อต่อทองเหลือง 1/4 เกลียว BSP
ข้อต่อทองเหลือเข้าได้สุด

รูปด้านล่างนี้บอลวาล์ว 1/4 เกลียว NPT ต่อกับ ข้อต่อทองเหลือง 1/4 เกลียว BSP
ข้อต่อทองเหลืองเข้าได้เลยกึ่งกลางความยาวเกลียว

ลองมาดูความแตกต่าง เปรียบเทียบกันระหว่าง เกลียว NPT และ BSPT 

เกลียว NPT นั้นมุมองศาของเกลียวจะอยู่ที่ 60องศา และ BSPT(เรื่องเกลียวจะนำเสนอโดยละเอียดต่อไปนะครับ) จะทำมุมอยู่ที่ 55องศา และถ้าเรามี เกลียวตัวผู้เป็น NPT และมีเกลียวตัวเมีย เป็น BSPT จะหมุนเข้าได้ประมาณรอบ หรือ สองรอบจะรู้สึกติดๆ อย่างเพื่งหมุนอัดนะครับ อาจจะทำให้เกลียวเสียได้ครับ และเดียวบทความหน้าจะเอา เกลียวตัวเมีย ทั้ง NPTและ BSP มาให้ดูนะครับ
1) NPT 1/4″ หรือ 2หุน เมื่อเราเอาเวอร์เนียร์ วัดจะได้ขนาดประมาณ 13.35mm 2) NPT 1/4″ และใช้หวีวัดเกลียววัดจะได้ 18G 5/18″ 3) ใช้ดอกต๊าปเกลียว เบอร์ 1/4″ NPT ในรูปเลยครับ เกลียวใช้ได้ดีเลย
1) BSP 1/4″ หรือ 2หุน เมื่อเราเอาเวอร์เนียร์ วัดจะได้ขนาดประมาณ 12.9mm 2) ฺBSP 1/4″ และใช้หวีวัดเกลียววัดจะได้ 18G 5/18″ เหมือนกับ NPT ครับ 3) ใช้ดอกต๊าปเกลียว เบอร์ BSPF19 ในรูปเลยครับ เกลียวใช้ได้ดีเลย
1) NPT 1/2″ หรือ 4หุน เมื่อเราเอาเวอร์เนียร์ วัดจะได้ขนาด 21mm 2) NPT 1/2″ และใช้หวีวัดเกลียววัดจะได้ 14G 7/18″ 3) ใช้ดอกต๊าปเกลียว เบอร์ 1/2 14 NPTในรูปเลยครับ เกลียวใช้ได้ดีเลย
1) BSP 1/2″ หรือ 4หุน เมื่อเราเอาเวอร์เนียร์ วัดจะได้ขนาด 20mm กว่าๆ 2) NPT 1/2″ และใช้หวีวัดเกลียววัดจะได้ 14G 7/18″ 3) ใช้ดอกต๊าปเกลียว เบอร์ 1/2 ฺBSPF 14ในรูปเลยครับ เกลียวใช้ได้ดีเลย